فولاد استنلس استیل یا ضدزنگ به دلیل ترکیباتی که دارد در برابر رطوبت و خوردگی بسیار مقاوم است. به دلیل همین ویژگی، لوله استنلس استیل در صنایع مختلفی از جمله نفت، گاز، آب و فاضلاب، صنایع غذایی و … کاربرد بسیاری دارد. انواع لوله استنلس استیل براساس ترکیبات مواد مورد استفاده در آن دارای ویژگیهای بسیاری است که همین مشخصات، درنهایت کاربرد آنها را تعیین میکند.
قبل از آشنایی با لوله استیل بدنیست بدانیم که استیل آلیاژیست که پایه آن آهن و کمتر از ۲% کربن داشته باشد استیل یا stainless steel نامیده می شود و با توجه به نوع و مقدار دیگر عناصر موجود در آن میزان سختی و شکل پذیری آن تغییر می کند، قابل ذکر است با افزایش مقدار کربن سختی و مقاومت آن افزایش و مقدار شکل پذیری آن کاسته می شود.
استنلس استیل (Stainless steel) آلیاژی دیگر از آهن است که به نام استیل ضدزنگ (Inox steel) نیز معروف است. استنلس استیل از اضافه کردن کروم به فولاد معمولی ساخته می شود. برای افزایش مقاومت به خوردگی این آلیاژ می توان مقدار کم کروم را به آن اضافه کرد اما برای دستیابی به لوله ضدزنگ نیاز است تا حداقل 10.5 درصد کروم به فولاد اضافه شود. در آلیاژ استنلس استیل علاوه بر کروم، عناصری مانند نیکل و مولیبدن استفاده می شوند. این عناصر خواص دیگری مانند قابلیت فرم دهی، شفافیت و مقاومت در برابر دما را در این آلیاژ بالا می برند. این استیل تنها در شرایطی خاص ضدزنگ است و برخلاف اسم استیل ضدزنگ، استنلس استیل به خاطر ترکیب های الکترونی آن به کلی ضدزنگ نیست و امکان زنگ زدن دارد. استنلس استیل تنها در شرایطی خاص مانند محیط های کم اکسیژن، آب شیرین و برخی محیط های شیمیایی ضدزنگ است.
همانطور که ذکر شد، افزودن عنصر کروم به فولاد منجر به ایجاد خاصیت مقاومت به خوردگی فولادها میشود. زمانی که آلیاژ استنلس استیل در مجاورت اتمسفر قرار بگیرد، به جای آهن، عنصر کروم موجود در آن به علت میل شدید به اکسید شدن، با اکسیژن هوا ترکیب شده و تشکیل لایه بسیار نازکی از اکسید کروم میدهد که با چشم قابل دیدن نیست.
اکسیدهای تشکیل شده روی سطح آلیاژ با اتصال محکم خود، لایهای متراکم و نفوذناپذیر تشکیل میدهند. تشکیل این لایه به عنوان محافظی عمل کرده که از ارتباط اکسیژن با لایههای زیرین جلوگیری میکند. لایه اکسید کروم که نوعی سرامیک محسوب میشود، دارای مقاومت بسیار بالایی است؛ در صورتی که محیط دارای اکسیژن کافی باشد، با ایجاد خراشیدگی یا بریدگی روی سطح لوله، کروم موجود در سطح به سرعت اکسید شده و ناحیه صدمه دیده را از ارتباط با اکسیژن مصون میکند؛ به این خاصیت فولاد ضدزنگ، خودترمیمی گفته میشود. محیطهای دارای کلر یا نمک زیاد باعث از بین رفتن سطح خارجی و محافظ لوله استنلس استیل میشود؛ مگر در آلیاژهایی که لوله با افزودن عناصر کمککننده دیگر، مقاوم به شرایط محیطی شیمیایی شده باشد.
یکی از انواع لولههای استیل، لوله استنلس استیل صنایع غذایی است. از جمله دلایلی که باعث شده این نوع لوله در صنایع غذایی و یا حتی دارویی مورد استفاده قرار گیرد به عدم ایجاد تغییر رنگ و مزه در مواد غذایی و دارویی توسط این لوله برمیگردد. از آنجایی که سلامت و طعم مواد غذایی و دارویی از اهمیت زیادی برخوردار است، استفاده از این لوله کار بسیار عاقلانه و منطقی به نظر میرسد.
از دیگر انواع لوله استیل، لوله دکوراتیو است. از جمله مشخصات این نوع لوله میتوان به ظاهر براق و درخشان آن اشاره کرد. همانطوری که از نام این لوله بر میآید در جاهایی است که نیاز است دکوراسیون براقیت و درخشندگی داشته باشد به سراغ این نوع لوله میروند. از دیگر مزیتهایی که میتوان در مورد لوله استنلس استیل دکوراتیو عنوان کرد، راحت تمیز شدن آن است. جاهایی است که میبایست یک سطح تحت عملیات شسشتو قرار داده شود این نوع لوله میتواند کارایی قابل ملاحظهای از خود نشان دهد.
یکی از انواع لولههای استنلس استیل، لوله استنلس استیل صنعتی است. این لوله در ابعاد و سایزهای متفاوتی تولید شده و ضخامتهای گوناگونی را نیز میتوان برای آن عنوان کرد. این لوله از جنس آلیاژ فولاد است و یکی از خواص این آلیاژ ضدزنگ بودن است. این نوع لوله مقاومت بالایی در برابر نوسان دمایی و خوردگی از خود نشان میدهد.
از لوله استیل در لولهکشی خطوط انتقال آب، نفت و گاز استفاده میشود. همچنین، به دلیل مقاومت به خوردگی بالا، از این لولهها برای حمل سیالات خورنده و یا سمی نیز میتوان استفاده کرد. استفاده در تجهیزات فرآوری مواد غذایی، ساخت و ساز، تصفیه خانهها و… از دیگر کاربردهای لوله استیل ضد زنگ میباشد.